Αποτελέσματα της ερευνητικής εργασίας με τίτλο "The genomic history of the Aegean Palatial Civilizations" που δημοσιεύτηκε στις 29/04/21 στο επιστημονικό περιοδικό CELL
https://www.cell.com/cell/newarticles
Οι εμβληματικοί πολιτισμοί της Εποχής του Χαλκού στο Αιγαίο δηλ. ο Κυκλαδικός, Μινωικός, και Ελλαδικός έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση βασικών πολιτισμικών και κοινωνικών καινοτομιών όπως η αστικοποίηση, οι σύνθετες κοινωνικές δομές, η τεχνολογική και η αγροτική εξειδίκευση (π.χ. κρασί και λάδι), η ανάπτυξη της γραφής, που επηρέασαν σημαντικά τον Ευρωπαϊκό πολιτισμό. Η αυξανόμενη οικονομική και πολιτιστική δράση που αναπτύχθηκε στο Αιγαίο κατά την Εποχή του Χαλκού σύμφωνα με πολλούς μελετητές έθεσε τις βάσεις για τα σύγχρονα οικονομικά συστήματα - συμπεριλαμβανομένου του καπιταλισμού, των πολιτικών και οικονομικών ανταλλαγών και του παγκόσμιου εμπορίου.
Η Χριστίνα Παπαγεωργόπουλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, σε συνεργασία με την Επικ. Καθηγήτρια Άννα-Σαπφώ Μαλασπίνας από το Πανεπιστήμιο της Λοζάνης, συντόνισαν την επιστημονική μελέτη που δημοσιεύθηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό CELL (https://www.cell.com/cell/newarticles). Αναλύοντας τα αρχαιότερα γονιδιώματα αυτής της περιόδου, συμπεραίνουν τη δημογραφική ιστορία των πληθυσμών της Εποχής του Χαλκού χρησιμοποιώντας μεθόδους πληθυσμιακής γενετικής και μηχανικής μάθησης «ανοίγοντας την πόρτα για την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης σε δεδομένα παλαιογονιδιωματικής» όπως υπογραμμίζεται από τον Oscar Lao από το Ινστιτούτο CNAG-CRG της Ισπανίας, μέλος της διεθνούς ομάδας που ανέπτυξε τη μέθοδο. «Η κύρια πρόκληση για την ομάδα μας συνίστατο στο να υπερπηδήσει προβλήματα μηχανικής μάθησης που σχετίζονται με τις ιδιότητες του αρχαίου DNA έναντι των σύγχρονων γονιδιωμάτων. Όταν τα επιλύσαμε, καταφέραμε να δοκιμάσουμε διαφορετικά σενάρια δημογραφικών μεταβολών στην ιστορία του Αιγαίου κατά την Εποχή του Χαλκού», - παρατηρεί η Olga Dolgova (μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο CNAG-CRG και ένας από τους πρώτους συν-συγγραφείς της μελέτης).
«Καταφέραμε να αλληλουχήσουμε τα αρχαιότερα ανθρώπινα γονιδιώματα της Εποχής του Χαλκού από τον Ελλαδικό χώρο. Αυτό ήταν ιδιαίτερα δύσκολο λόγω των περιβαλλοντικών συνθηκών του Αιγαίου που προάγουν την καταστροφή του αρχαίου DNA», - περιγράφει η Martina Unterländer (μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και ένας από τους πρώτους συν-συγγραφείς της μελέτης).
Η ανάλυση των αρχαίων γονιδιωμάτων έδειξε ότι οι πληθυσμοί του Αιγαίου ήταν γενετικά όμοιοι παρά τον πολιτιστικό τους διαχωρισμό (Κυκλαδίτικο, Μινωικό, Ελλαδικό) ιδιαίτερα κατά την πρώιμη της Εποχής του Χαλκού (5.300-4.000 χρόνια πριν) και είχαν γενετική συνέχεια με τους προγενέστερους Νεολιθικούς πληθυσμούς. Επηρεάστηκαν όμως και από μια σχετικά μικρής κλίμακας μετανάστευση από τα ανατολικά του Αιγαίου. Αυτή η γονιδιακή ροή, αν και σε μικρή κλίμακα, συμπίπτει με πολιτιστικές καινοτομίες που εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου στο Αιγαίο και επιβεβαιώνει προηγούμενες αρχαιολογικές θεωρίες.
Η ίδια μελέτη για πρώτη φορά καταδεικνύει ότι οι πληθυσμοί της Μέσης Εποχής του Χαλκού (4.600-4.000 χρόνια πριν) διαφέρουν από τους προγόνους τους, επιδεικνύοντας ~ 50% γενετική ομοιότητα με πληθυσμούς από περιοχές βόρεια και ανατολικά της Μαύρης και της Κασπίας Θάλασσας. «Η μελέτη μας δείχνει ότι η μετανάστευση από την περιοχή των Στεπών της Ευρασίας που παρατηρείται στην κεντρική Ευρώπη επεκτείνεται γεωγραφικά και έχει επηρεάσει τους πληθυσμούς του Αιγαίου», λέει ο Florian Clemente (μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Λοζάνης και πρώτος συν-συγγραφέας της μελέτης). «Οι μετακινήσεις που συντελέστηκαν κατά τη Μέση Εποχή του Χαλκού δηλαδή 4.600-4.000 χρόνια πριν συνέβαλαν στη διαμόρφωση του γονιδιώματος των σύγχρονων Ελλήνων» υπογραμμίζει η Χριστίνα Παπαγεωργόπουλου. Με βάση τη μελέτη, οι σημερινοί Έλληνες μοιράζονται το 90% της καταγωγής τους με τους πληθυσμούς που ζούσαν στην Βόρεια Ελλάδα πριν από 4.000 χρόνια.
Στη διεθνή ομάδα συμμετείχαν ερευνητές από τα ακόλουθα ερευνητικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα:
- Democritus University of Thrace
- University of Lausanne and the Swiss Institute of Bioinformatics (Switzerland)
- Centre for Genomic Regulation (CRG)
- Barcelona Institute of Science and Technology (Spain)
- Johannes Gutenberg University of Mainz (Germany)
- University of Lisbon (Portugal)
- Aristotle University of Thessaloniki (Greece)
- University of the Aegean (Greece)
- Greek Ministry of Culture
- Arizona State University (USA)
- National Institute of Genomic Medicine (Mexico)
- University of Copenhagen (Denmark)
- University of Sheffield (UK)
- University of Heidelberg (Germany)
Πληροφορίες
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Χριστίνα Παπαγεωργοπούλου
Εργαστήριο Φυσικής Ανθρωπολογίας
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
email: cpapage@he.duth.gr
Photo Credit: cover image is an artistic representation created by the co-author Olga Dolgova. The image depicts a female individual from the famous fresco in Minoan Bronze Age Palace of Knossos in Crete, a DNA molecule and a neural network, representing the genomic history of Bronze Age Aegean civilizations inferred from archaeological evidence and palaeogenomic analyses using artificial intelligence.